zondag 20 januari 2013

Wateroverlast

foto Reuters

In Jakarta is het moesson-seizoen in volle gang, dat geeft ieder jaar weer overstromingen. De beeldredacteur van NRC-Handelsblad koos afgelopen vrijdag een mooie foto uit het overvloedige aanbod. Nu eens geen auto's die tot aan de ramen in het water rijden, of oma's die ergens heen gedragen of gevaren moeten worden. In plaats van de 'catastrofe' toont deze foto juist het normale. Men is wel wat gewend in die contreien qua wateroverlast. Diegene die wel eens zo'n buitje meegemaakt heeft weet dat er in een uur zomaar een halve meter water staat. En meestal is dat water na een paar uur of de volgende dag ook weer weg. De vrouw op de foto in haar eethuisje lijkt maar gewoon rustig af te wachten tot het water weer weggestroomd is. Het water staat tot aan de toonbank, ze moet zelf ook tot aan haar middel in het water zitten, maar het is gewoon "business as usual". Gezien de vuile borden en glazen zijn er onlangs ook nog klanten geweest, maar het mooiste detail is toch wel dat de TV aanstaat !

zondag 13 januari 2013

"Nederland is kennelijk nog niet toe aan deze moderne manier van museummanagement"

Deze uitspraak van Stanley Bremer, de directeur van het Wereldmuseum in Rotterdam die de collectie Afrika van dat museum wil veilen, maakt meteen duidelijk dat de man het niet begrepen heeft en duidelijk niet op de goede plaats zit. Tussen de begrippen 'museum' en 'modern management' ligt namelijk een wereld van verschil.



Een museum is per definitie conservatief, het is er voor het conserveren van objecten met een culturele, kunstzinnige of historische waarde. Een museum is in eerste instantie een depôt, een archief, een bewaarplek.
Daarnaast is een museum ook nog een studie- en een toonzaal. Het is geen winkel, geen bedrijf, geen pretpark.

Management is een term uit de kapitalistische bedrijfscultuur, het betekend letterlijk 'leiding', 'beheer', 'bestuur'. Maar in de praktijk draait het om winst maken door efficiënte bedrijfsvoering.
'Modern management' is alleen nu modern, over tien jaar zal het gedateerd zijn, het is dus een tijdgebonden begrip en daarom mode- en trendgevoelig.

Musea danken hun bestaan aan bewaren en verzamelen, zonder collectie geen museum - hoogstens een Kunsthal, een expositieruimte. In musea worden de objecten bewaard die voor ons collectief van waarde zijn, objecten die met reden de tand des tijds hebben overleefd. Dat onderscheidt musea ook van veilinghuizen, galeries of de kunsthandel die zich in meer of mindere mate bewegen op de golven van de zee van vraag en aanbod. Wat is er nieuw, wat is in de mode, wat is er nu te koop ?

Een museum is geen bedrijf, de collectie geen "...stille reserve die in tijden van financiële leemte kan worden aangeboord..." (NRC 12-01-2013) Met een museum maak je geen winst, het is een collectieve schatkamer die de maatschappij dus ook geld kost.

Ik vind het ongehoord, arrogant en uitermate ongepast dat zo'n Bremer even in z'n eentje meent te kunnen beslissen een collectie van de hand te kunnen doen die in meer dan honderd jaar zorgvuldig is opgebouwd, alleen omdat de Gemeente Rotterdam hem noodt tot bezuinigingen.

Bremer is helaas niet de enige, grote delen van de museumgemeenschap zijn ten prooi aan het 'businessmodel'. Kijk naar de megalomane nieuwe gebouwen die overal worden neergezet. Is het geen nieuw gebouw zoals bij het SMA, dan wel een grootse verbouwing als bij het Rijksmuseum.
In de strijd om meer publiek en meer inkomsten zijn veel musea lange periode gesloten wegens verbouwing en daarom helemaal niet voor publiek beschikbaar.

Gaan ze dan weer open dan bekruipt me het gevoel dat men de taken van de musea aan het verleggen is.
Van conserveren, bestuderen en toegangkelijk maken van de collectie komt niet veel meer terecht.
Nee men meent de concurrentie aan te moeten gaan met pretparken en andere vormen van entertainmentindustrie. Tonen van originele objecten volstaat blijkbaar niet meer. Nee, er moet een pretparkachtige belevingservaring bij worden geleverd, interactief en met veel techniek. De publiekstrekker van nu is 'koning Toet' : alles nep en replica's maar “…een ode aan een levensechte Indiana Jones, en aan de verbluffende Egyptische ambachtslui van vroeger en nu…” (Het Nieuwsblad, 2011)

Moeten we dan tegen steeds hoger wordende kosten alles maar coûte que coûte blijven bewaren ?
Dat zou mooi zijn, maar wellicht onpraktisch, onwenselijk of financieel onhaalbaar. Maar voor Bremer heb ik nog wel wat suggesties:
Er zijn vele etnografische musea, net als dat er vele kunstmusea zijn. In plaats van een collectie 'van alles wat' zoals je die vaak aantreft, zou men onderling objecten kunnen uitwisselen om tot meer coherente collecties te komen waarmee het museum zich ook beter kan profileren en een nog grotere expertise in een bepaald onderzoeksgebied verkrijgen. Gerichte voorwaardelijke schenkingen richting landen van herkomst is een tweede optie. Veel etnografische objecten zijn ooit blootweg geroofd, teruggave ligt voor de hand.
Dure objecten weggeven? Ik hoor het de managers al denken: daar gaat m'n winst. Maar besef wel: nu kost het bezit van de objecten geld (gebouw, beveiliging etc.), dàt geld spaar je in ieder geval uit.

Voorwaarde is daarbij dat de objecten in het publieke domein blijven, toegankelijk voor velen en niet in de kelder van een rijke verzamelaar verdwijnen alleen omdat het veel geld opleverd.