Zo maar een aantal nieuwsberichten via NU.nl van 31 aug 2023

Ik lees de krant al jaren niet meer, ook het journaal en de talloze talkshows op televisie mijd ik, een mens wordt er namelijk niet blij van. Maar om toch niet helemaal wereldvreemd te raken snel ik af en toe eens de koppen van NU.nl om er achter te komen dat niet ome Willem maar neef Mark met een oude Nokia de rechtsstaat in gevaar blijkt te brengen of dat brommers tegenwoordig op de rijbaan te vinden zijn omdat steeds meer fietsers een helm dragen. Gisteren keek ik weer eens en ik kreeg snel spijt.

"De Nederlandse aardgasreserves zijn naar verwachting over minder dan negen jaar uitgeput. "Als we bij het huidige tempo gas blijven oppompen en er worden geen nieuwe aardgasreserves ontdekt, dan is het op", stelt Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij statistiekbureau CBS."

Het besluit om te stoppen met aardgaswinning heeft dus in het geheel niets met zorg voor de dalende bodem of kans op aardbevingen in Groningen te maken. Het is gewoon op, het veld is leeggerausd. De NAM heeft jarenlang het gas voor veel te lage prijzen verkocht aan de grootindustrie en het buitenland. Er valt nu niet veel meer aan te verdienen, we zullen dus over moeten stappen op andere energiebronnen, groene stroom bijvoorbeeld. Maar als de zon fel schijnt of het heel hard waait hebben we daarvan te veel. Daarvoor is nu een oplossing:

"Energieleverancier Eneco gaat bij een Gronings windpark spitsmijden op het stroomnet. Het bedrijf laat de windmolens op piekmomenten zo draaien, dat ze maar weinig wind vangen. Dat doet Eneco als het plaatselijke stroomnet overbelast is. Het gaat om een windpark bij het Groningse Farmsum. Netbeheerder Enexis zal Eneco betalen om op deze manier het stroomnet te ontlasten."

En de burger die heeft geïnvesteerd in zonnepanelen met de verwachting zijn teveel opgewekte stroom aan het net te kunnen leveren kijkt lelijk op z'n neus. In het gunstigste geval levert het hem niets op maar vaker zal hij een boete betalen voor de te veel geleverde stroom. Afnemers van stroom op de pieklevermomenten krijgen weer geld toe las ik laatst.

Gas importeren is ook een mogelijkheid. Vanuit Rusland en de Oekraïne was daarvoor speciaal een pijpleiding aangelegd, maar ja die twee kregen ruzie.

"Rusland draait de pijpleidingen met gas naar het Westen al jarenlang dicht. Europese landen willen zelf ook af van de import van Russisch gas, aangezien Rusland daarmee de invasie van Oekraïne kan financieren. Maar dat bezwaar lijkt voor vloeibaar gas (lng) per boot niet te gelden, meldt Global Witness op basis van data van onderzoeksbureau Kpler."

"Europese landen hebben in de eerste zeven maanden van dit jaar 40 procent meer vloeibaar gas van Rusland ingekocht dan in dezelfde periode in 2021, voor de Russische invasie van Oekraïne. Dat schrijft de Financial Times op basis van een rapport van ngo Global Witness."

Zowel voor Europa als Rusland lijkt het dus te gaan om symboolpolitiek. Linksom of rechtsom heeft Europa behoefte aan dat gas en Rusland aan de euro's. Waarom moeten wij als burgers dan van het gas af,
terwijl een grootindustrie als Tata Steel en elektriciteitscentrales vele malen meer m³ verbruiken.  Die  gas- en kolengestookte centrales, die blijkbaar niet lager gedraaid kunnen worden op piekmomenten.

Vervolgens lezen we dat er minder werkloosheid is, minder mensen in de bijstand, maar grotere armoede? Hier gaat definitief iets mis!

"Al meer dan twee jaar daalt het aantal Nederlanders dat een bijstandsuitkering ontvangt. (...) al negen kwartalen op rij af. Dit komt doordat de arbeidsmarkt krap is. Veel bedrijven zijn op zoek naar personeel, waardoor relatief weinig mensen zonder baan komen te zitten. Dat zie je ook terug in de werkloosheidscijfers, die zeer laag zijn."

Want hoe staat dit nu in verhouding tot het volgende bericht:

"De begroting staat dit jaar in het teken van de groeiende armoede. Zonder extra maatregelen zouden volgend jaar bijna een miljoen mensen onder de armoedegrens komen. Dat komt deels doordat de steunpakketten, die vorig jaar in het leven zijn geroepen vanwege de dure boodschappen en energie, in 2024 aflopen. Zo komt er bijvoorbeeld definitief een eind aan de energietoeslag van 1.300 euro voor de laagste inkomens."

Met hoge belastingen en toeslagen op bijv. energie in plaats van op bedrijfswinsten en dividenduitkeringen van multinationals, of op vermogenswinsten, lijkt de overheid zelf één van de boosdoeners. Maar:

"Winkeliers zagen hun omzet in juli 5 procent hoger uitkomen dan een jaar eerder. Maar dat komt wel vooral door prijsverhogingen, want consumenten kochten juist minder. Er werden 2,8 procent minder producten verkocht. Bij supermarkten en andere winkels die voedingsmiddelen verkopen steeg de omzet flink: ongeveer 7 procent ten opzichte van juli 2022. Bij beide werd wel aanzienlijk minder gekocht (3,5 procent minder dan in juli vorig jaar).

Er wordt minder ge- en verkocht, maar omzet en winst blijven stijgen. Waar blijft dat geld? Door wie worden we nu eigenlijk besodemieterd? Tenslotte:

"De stikstofnormen in Nederland worden in de komende tien jaar strenger. De natuur is namelijk gevoeliger voor de stof dan gedacht, blijkt uit een nieuw rapport. Hierdoor is de opgave om de natuur op een gezond niveau te krijgen en de wettelijke doelen te halen groter."

Klimaat, energie, stikstof, CO2, iedere dag worden we er mee doodgegooid en om de oren geslagen, tot vermoeiens toe. Als individuele burger kunnen we er weinig mee, we kunnen een beetje ons (koop-) gedrag wijzigen en zo een symbolisch signaal afgeven richting de markt. Maar wat doen overheid en grootindustrie? Wat worden er voor maatregelen getroffen op terreinen waar echt winst valt te behalen? Worden er wel eens goede strategische keuzes gemaakt? Bijv. tussen de kapitaalvernietiging van de aardgas-infrastructuur waarmee bijna heel Nederland z'n woning verwarmt als 'we van het gas afgaan' en de werkgelegenheid van een paar honderd werknemers bij Tata Steel als dat bedrijf geen goedkoop gas meer krijgt? De winst gaat toch al aan onze neus voorbij richting aandeelhouders in het buitenland.
Het belang van een gezond (platte-) land, onze voedselvoorziening, blije boeren met een gezond bedrijf tegenover dat van de banken, zuivel- en veevoergiganten en voedingsindustrie? Welnee, de duivel schijt op de grote hoop. Maar mogen we dan alstublieft verschoond blijven van al die desinformatie, van al die berichten die ons een schuldgevoel  aanpraten, de geestelijke gezondheid van de bevolking loopt al jaren terug. We kunnen er namelijk niets mee, we zijn consumenten, we moeten wel kopen anders stort de economie in. We moeten overbodige stroom kopen op de piekleveruren dan krijgen we geld toe. Vliegen is goedkoper dan reizen met de trein; peertjes uit Argentinië (verpakt in Thailand) zijn goedkoper dan uit de Betuwe.  Het is de vloek van het laat-kapitalisme, we denken niet in oplossingen maar in verdienmodellen!

- En dan nog zijn er mensen die zeggen dat je niet mag mopperen -

SMS-gevaar

 Ik ben geen fan van Rutte, maar als ik lees dat onze premier tot voor kort dagelijks sms'jes moest wissen of doorsturen naar zijn ambtenaren omdat het geheugen van zijn oude telefoon vol zat voel ik toch enige sympathie voor de man. Op de fiets naar zijn werk en een ouderwetse telefoon zonder fratsen.
Minder begrip heb ik dan voor de Volkskrant, die een proces aanspant omdat de premier zijn overtollige sms'jes heeft weggegooid. Dit zou niet in overeenstemming zijn met de archiefwet en de Wob. Hou eens op zeg! Mensen leggen toch ook niet ieder willekeurig gesprek vast dat zij met een ander hebben - dus ook de premier niet.  Waarom dan wel elk willekeurig sms-berichtje?  Ik snap dat voor Rutte, gegeven zijn functie, iets andere maatstaven gelden maar dan nog. Bovendien mogen we toch hopelijk aannemen dat serieuze beleidsstukken en regeringsbesluiten niet alleen per sms wereldkundig worden gemaakt.

Ik snap dat de steeds verdergaande digitalisering van de wereld gevolgen heeft voor de wijze waarop we met elkaar communiceren, dat wet- en regelgeving daarop dient aan te sluiten en dat openheid en inzicht inzake overheidsbeleid wenselijk zijn. Maar ik zie ook een krampachtig ontwikkeling: de obsessie die de laatste jaren is ontstaan met contrôle en veiligheid, die leidt tot een soort maatschappelijke neurose.
Journalisten die de sms'jes van de premier willen kunnen inzien. Evenementen en vakantievluchten die geen doorgang kunnen vinden omdat er niet genoeg beveiligingspersoneel is. De helft van werkend Nederland is niet productief bezig, maar controleert de andere helft. In plaats van de juiste voorwaarden te scheppen waar een ieder op een veilige en verantwoorde wijze kan werken om tot de gewenste resultaten te komen wordt velen het werken belemmerd en het leven zuur gemaakt door allerlei onzinnige veiligheids- en contrôleregels.
Overal zie je het verschijnsel dat bedrijven of werknemers, verleid worden (gedwongen bijna) uit concurrentie-, kostenbesparings- of zogenaamde efficiencyoverwegingen onzorgvuldig, slordig en onveilig te werken. Het is bijna de enige manier om nog wat voor elkaar te krijgen of wat te verdienen. Om de schijn te wekken dat enige veiligheid en kwaliteit toch zijn gewaarborgd worden een woud aan regels en een leger van controleurs in het leven geroepen. Die regels knellen aan alle kanten, iedereen zoekt de mazen van het net, de werkomstandigheden in de praktijk verslechteren alleen maar meer. Mensen kunnen en mogen steeds minder hun eigen verantwoordelijkheid inschatten of nemen.
 

Ook in het dagelijks leven is deze trend te zien. De gewone burger wordt steeds vaker geconfronteerd met gedragsbeïnvloeding of zelfs wet- en regelgeving die krampachtig iedere mogelijke onveilige situatie, ieder ongelukje, risico of iedere vergissing (ai een menselijke fout!) beoogt uit te sluiten. Schijnbaar althans, want er moet wel geld verdiend worden, we moeten wel door en snel graag. 'Pennywise en poundfoolish', noemen de Engelsen dit.
Als zou blijken dat onze premier de Coronawetten of de 'mondkapjesdeal' geregeld zou hebben via wat sms'jes zit het probleem niet in het feit dat die eventueel verdwenen zouden zijn, maar eerder in het ontbreken van verdere serieuze beleidsstukken of contracten. Het lijkt me sterk dat wetgeving of overheidsverbintenissen zonder tot stand kunnen komen. Zorgelijker is dat de Algemene Rekenkamer voor het derde jaar op rij concludeert  dat de overheidsuitgaven niet op orde zijn  en dat in 2021 bijna 5 procent (ruim 15 miljard euro) van de financiële verplichtingen van het kabinet onrechtmatig was.

Maar het is wel de praktijk: op systeemniveau worden de grote missers geslagen. De beleidskeuzes die gemaakt worden t.a.v. zaken als voedselproductie, energievoorziening, maar ook qua inrichting van de maatschappij als geheel - denk daarbij aan de nadruk op de geldeconomie en kapitaalaangroei - brengen inherent vele risico's en gevaren met zich mee die zelden benoemd of aangepakt worden. Denk aan aantasting van de leefomgeving, klimaat en natuur, gevolgen voor de volksgezondheid door gifschandalen en (dieren-)ziektes, ongelijke kansen en een onveilig en onzeker bestaan voor velen.

Gevaar, risico, onveiligheid, gebrek aan contrôle, ze zitten als het ware ingebakken in het systeem en worden erdoor veroorzaakt. Maar in plaats van het beleid aan te passen en wijzigingen in het systeem door te voeren, wijzigingen waar we allemaal beter van worden, worden contrôles en regels ontworpen die functioneren op het niveau van de 'eindgebruikers' (individuele burgers, bedrijven). Precies het niveau dat de minste invloed op het systeem als geheel heeft. 

Dat het kabinet slecht beleid maakt OK, maar owee als de premier een sms'je heeft gewist.
En uw vakantievlucht moet worden geannuleerd, niet omdat het een vlucht naar Parijs betreft die wellicht beter vervangen zou worden door een treinrit; ook niet omdat uw quotum aan vliegkilometers voor dit jaar op is, maar omdat er te weinig mensen beschikbaar zijn om in uw tas te gluren en daar dan het flesje water, de banaan en het nagelvijltje uit te vissen mits ze één van deze items opmerken, want willekeur is standaard gebruik en mensenkennis geen noodzakelijke expertise.