In het kort:
De toekomstplannen van de Tibetaanse Pema staan onder grote druk. Hij is verwesterd, studeert inmiddels in Nederland en gaat terug naar het afgelegen gehucht in de bergen op de grens tussen Nepal en Tibet, naar zijn traditionele ouders. Die vragen het onmogelijke van hem. Jaren geleden heeft zijn vader hem met drie van zijn zussen naar een weeshuis in Kathmandu gebracht, voor een opleiding en een betere toekomst. Eén oudere zus bleef achter om thuis te helpen in het huishouden, maar die is inmiddels getrouwd, uitgehuwelijkt aan een lokale echtgenoot, en heeft nu haar verplichtingen tegenover diens familie. De ouders zitten nu dus zonder kinderen, zonder hulp, en verlangen van Pema dat hij naar huis terug komt om te trouwen en zijn familieverplichtingen te vervullen, het land te bewerken en zijn ouders te onderhouden.
Het drama van ontwikkeling en de voortschrijdende beschaving teruggebracht tot een persoonlijk dilemma. Schuldigen kun je niet aanwijzen, maar allen zijn verliezers in deze culturele spagaat. De ouders dachten er ooit goed aan te doen door de kinderen elders onder te brengen, maar blijven nu alleen achter. De kinderen hebben geproefd van een wereld die groter, verscheidener en vrijer is dan thuis. Zij kunnen niet meer terug, gewend geraakt aan het leven in de (moderne) wereld. Het oudere van de drie zusjes is vanuit Nederland geadopteerd en maakt bij het bezoek aan de ouders een ontheemde indruk. Ze lijkt er meer op vakantie te zijn dan thuis, spreekt vrijwel geen Nepalees/Tibetaans en Pema moet voor haar alles in het Engels vertalen.
Je ziet de jongen worstelen met de onmogelijke keuze. Hij zou graag z'n ouders terwille zijn, maar kan gewoon niet meer terug naar een zo eenvoudig leven in de afgelegen bergen. Om er te komen moeten ze met twee binnenlandse vluchten, de laatste brengt ze naar een landingsstrip op tien dagen te voet van de ouderlijke vallei. Die afstand leggen ze af als "toeristen" zoals Pema zegt. Dat betekent met een gids, tenten en pakpaarden voor de bagage. De enige oplossing die Pema ziet is dat zijn moeder naar Kathmandu verhuist, daar wonen de twee jongere zussen nog in het tehuis. Daar kan hij een gerieflijker leven voor haar regelen. Ook zou hij eventueel iemand in kunnen huren om het land van de familie te beheren. Maar de moeder ziet daar niets in. Vermoedelijk terecht, oude bomen moet je niet verplanten.
Dit individuele geval illustreert een wereldwijd probleem, het probleem van ontwikkeling en vooruitgang. Het laat de achilleshiel zien van ons streven iedereen onderwijs en betere levenskansen te bieden. Ontwikkeling en groei zorgt er namelijk ook voor dat kinderen hun eigen milieu overstijgen. Vooruit kan altijd, maar terug is lastig zo niet onmogelijk. Diezelfde groei en ontwikkeling heeft in Europa de afgelopen eeuw ook al geleid tot de ontvolking van het platteland, een sterke afname van het aantal boeren en de vereenzaming van ouderen op het platteland.
Hoe groter de sprong is die een kind maakt, hoe groter de oorspronkelijke afstand is zowel fysiek als cultureel tot de moderne wereld, hoe lastiger het wordt terug te keren en een plek te vinden in de traditionele samenleving. Waar Pema zich geen voorstelling meer kan maken van een zo geïsoleerd leven in de bergen, daar twijfelt zijn jongere zusje uit Kathmandu nog. Blijkbaar denkt zij - met moeite - nog terug te kunnen. De oudste zus is altijd in haar geboorteland gebleven, zij ervaart het leven daar alsmede de bijbehorende moeilijkheden en verplichtingen als vanzelfsprekend.
Ik zou bijna een pleidooi houden om kinderen in dergelijke afgelegen leefgemeenschappen maar niet standaard naar school te sturen, ze niet wereldwijs te maken, zodat de eigen leefomgeving een mogelijkheid blijft. Bovendien wat moet je als yakherder met de kennis van wiskunde-B of economie? En is ons moderne leven wel zoveel beter? Fysiek staan we er dan wellicht beter voor omdat medische voorzieningen, gerieflijke huisvesting en voldoende voeding ruim voorhanden zijn. Zelf kan ik mij geen betere leefomgeving voorstellen, maar geldt dat voor iedereen? Ook als je in de bijstand zit, slechtbetaald fysiek zwaar werk doet, of zestig uur in de week moet werken met veel stress om de hypotheek en de studie van de kinderen te kunnen betalen? Maar om al die kinderen dan maar een kans op een 'beter' bestaan te ontzeggen is ook geen optie.
Het blijft een lastig probleem en de keuze die Pema moet maken zal altijd onbevredigend zijn. Of hij nu kiest voor zichzelf en de vooruitgang of voor z'n ouders en de traditie, altijd zal er iets blijven knagen. Een pracht documentaire! Nog te zien op uitzending gemist.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten