Waar tegenwoordig wordt getwijfeld aan de echtheid van Marco Polo's reizen en zijn reisverslag, daar zijn Wahrheit und Dichtung bij Umberto Eco natuurlijk in goede handen. Deze meester op het grensvlak van feit en fictie laat in de roman "Baudolino" de gelijknamige hoofdpersoon ook richting Mongolië afreizen.
De uit het schimmige en altijd mistige Italiaanse Piemonte afkomstige Baudolino raakt in het gevolg van keizer Frederik Barbarossa verzeild in de vierde kruistocht (1202-1204) en de daarop volgende plundering van Constantinopel door de 'vrome' pelgrims. Hij beleeft tal van avonturen, maar het belangrijkste behelst de zoektocht naar de Presbyter Johannes, een legendarisch Christelijk heerser in het Verre Oosten, waar hij tijdens zijn studietijd in Parijs over heeft gehoord.
Deze Presbyter Johannes, ook bekend als Pape Jan of Prester John, zou een rijk bezitten dicht bij het paradijs en het geheim kennen van het eeuwige leven. Omdat Baudolino en zijn vrienden daar wel naar op zoek willen fabriceren ze een brief zogenaamd afkomstig van Presbyter Johannes aan de keizer, waarin het rijk en de rijkdom van Johannes breed worden uitgemeten. Baudolino en kornuiten proberen zo de keizer ertoe te overtuigen een expeditie te financieren om het rijk van Presbyter Johannes te ontdekken.
De brief die Baudolino c.s. verzinnen bestaat echt, in 200 diverse middeleeuwse handschriften en later ook in wel 14 gedrukte versies. Ook Marco Polo maakt in zijn reisverslag melding van het rijk van Presbyter Johannes en situeert het ergens in Mongolië. Marco Polo en Van Ruysbroeck komen beide ook Christenen tegen tot in de verste uithoeken van China.
Het betreft Nestorianen, een afsplitsing van het Christendom na het schisma van Efeze (431 n.Chr.). De volgelingen van Nestorius geloven dat Jezus zowel mens als God was op Aarde. De Nestoriaanse gedachte leeft nog onder de leden van de Kerk van het Oosten, die vandaag de dag nog voornamelijk aanhangers heeft in Syrië.
Er is ook daadwerkelijk een christelijk heerser geweest in Binnen-Mongolië (tegenwoordig een autonome provincie van China) en langs de zijderoute zijn diverse archeologische vondsten bekend die wijzen naar Nestorianen in de periode tussen 700 en 1400 na Chr.
Op hun zoektocht naar het rijk van Presbyter Johannes, dat ze overigens niet vinden, ontmoeten de vrienden wel talloze andere mythische en legendarische figuren: de antipoden, met één gigantische voet; mensen zonder hoofd; met hondenkoppen; etc. Het is een verzameling anomaliën, zoals we die ook vinden in Plinius' beschrijving van de wereld, de "Hypnerotomachia Polyphili" en in Gene Roddenberry's "Startrek".
Dat soort anomalieën schijnt ook bij Marco Polo zelf voor te komen, maar ik heb nog nooit een uitgave weten te vinden waar ze in stonden. Weet je of die inderdaad zijn weggekuist, om de geloofwaardigheid niet aan te tasten?
BeantwoordenVerwijderenEen ander boek (of eigenlijk een serie) dat deels in Mongolië speelt is Kinderen van de Graal van Peter Berling. Willem van Ruysbroeck heet daar van Roebroeck.
@Joke, ik ken Marco Polo alleen in de vertaling van Anton Haakman, die aangeeft dicht bij de oorspronkelijke uitgave te zijn gebleven. Voor zover dat mogelijk is, de oertekst is verloren gegaan. Er zijn wel honderdveertig middeleeuwse manuscripten bekend in wel twaalf talen en dialecten. Dus dat er ergens fabeldieren en mensen ingeslopen zijn, lijkt niet onwaarschijnlijk. De tekst die ik ken bevat hier en daar ook wel overdrijvingen of dichterlijke dwalingen. Maar ja, hoe beschrijf je een olifant, neushoorn of krokodil aan iemand die er nooit een heeft gezien? De werkelijkheid is al wonderlijk genoeg zou je denken, toch maken mensen er bij het (door-)vertellen graag nog iets wonderlijkers van.
BeantwoordenVerwijderenWat van Ruysbroeck betreft: de naam komt denk ik wel in tien spellingsvariaties voor, ik vond ook een aardige site over hem: http://www.willemvanrubrouck.be/index.html
Die overdrijvingen komen het boek juist ten goede, lijkt mij. Beter dan dat saaie reisverslag. Er zitten ook elementen van mythen en sprookjes in. Volgens De wereld van Sjahrazaad van Richard van Leeuwen, een dik boek met enkel annotaties m.b.t. De verhalen van 1001 Nacht, zijn er heel veel overeenkomsten (van m.n. de reizen van Sindbad e.d.) met de verhalen van Marco Polo. Ik zal eens uitpluizen of hij ergens schrijft welke uitgave(n) hij dan tot zijn beschikking had.
BeantwoordenVerwijderenDat de Venetiaanse koopman Marco Polo in het Midden-Oosten is geweest is zeer aannemelijk. Dat hij daar kennis heeft genomen van de verhalen over Sindbad is ook niet ondenkbaar. Vanuit Bagdad o.a. was er weer contant met het Verre Oosten via de zijderoute. Marco heeft z'n verhaal niet zelf geschreven maar laten optekenen door een medegevangene, Rusticello da Pisa. Er schijnen verder ook weinig of geen secundaire bronnen voor te bestaan. Het kan dus goed een pastiche van eigen ervaringen en gehoorde verhalen zijn. In mijn bericht van morgen (zondag) komt nog een andere bron als suggestie aan de orde.
BeantwoordenVerwijderenOh, maar veel van de verhalen uit 1001 Nacht zijn ook afkomstig uit het verre Oosten.
BeantwoordenVerwijderenEen goed boek (met een hoog Eco-gehalte) is bv. The Enchantress of Florence van Salman Rushdie, dat speelt aan (o.a.) het hof van Akbar de Grote, de Mughal keizer: http://en.wikipedia.org/wiki/The_Enchantress_of_Florence. Die heeft ook contacten uitgestrekt over een heel groot gebied.